Van agressie en haat naar vergeving en nieuw leven

Overweging van Corrie Koot in de themaviering van Jansbeek Ekklesia, 8 september 2019

​Voorafgaand
​September : altijd een bijzondere maand. Herdenking van de Slag om Arnhem 1944

Natuurlijk moeten wij gedenken. September 1944 heeft op de hele bevolking van Arnhem zo’n enorme inpakt gehad. Elk huis, elk gezin had ermee te maken en de verhalen van de ooggetuigen, zijn elke keer weer indrukwekkend.

Toch is het niet goed om alleen bij het verleden stil te staan. Ieder drama, of het nu persoonlijk of collectief beleefd is, biedt ook nieuwe kansen, nieuwe vergezichten. En vooral als er een vorm van verzoening mogelijk is, vergeving misschien, dan kan het verrijkend werken. Een voorbeeld:

In 1974 kwam de film: ‘A Bridge to far’ uit, die alle verschrikkingen van de Slag om Arnhem in beeld bracht. Herinneringen, herdenkingen. Enkele Arnhemmers (onder de bezielde leiding van Sophie Lambergtsen- van der Horst,) hebben geprobeerd hier een positieve draai aan te geven. De stichting: “Bridge to  the Future” werd opgericht, die elk jaar een indrukwekkende conferentie organiseert. Hierbij komen allerlei aspecten naar voren, zoals vrede, verzoening, samenwerken, het uitdiepen van hedendaagse problematiek, hoe om te gaan met militaire vredesmissies in conflicthaarden van de wereld. Dit jaar is het thema: Duitsland, een keerpunt

Kortom: het leren van lessen uit het verleden, met oog op toekomst.

In deze viering willen we onze eigen houding onderzoeken. Hoe gaan wij zelf om met geweld, onrecht ons aangedaan. Kunnen we vergeven, verzoenen?

Voorbeelden uit het verleden of heden kunnen ons helpen, iets anders te gaan denken of ervaren.

Bidden en doen.

Een van de lastigste teksten uit de evangelische  boodschap is misschien wel de lezing, zoals Lukas die heeft opgeschreven:

‘Heb je vijanden lief. Wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken en bid voor wie jullie slecht behandelt. Met het ultieme voorbeeld: Als iemand je slaat, keer hem dan ook de andere wang toe’.

Kan een normaal mens dat? Soms is het je aangedane leed/onrecht zo erg, dat vergeven praktisch onmogelijk is.

En toch…. Toch zijn er voorbeelden te vinden dat het ook anders kan.

Een paar jaar geleden was Hank Hein, de weduwe van de vermoordde Gerrit Hein, op TV. Zij was na een lange innerlijke strijd tot de conclusie gekomen, dat zij alleen verder kon leven, als zij de moordenaar van haar man kon vergeven.

En recentelijk, in een programma van Jacobine Geel spraken er drie vrouwen. De eerste was een predikante die door een pianostemmer in haar eigen kerk levensgevaarlijk werd gewond en voor altijd gehandicapt zal blijven. De tweede: haar man was door haar stiefzoon vermoord. Het lukte deze vrouwen om de daders te vergeven, zich in hun situatie in te denken en tegenover hen geen boosheid of haat meer te voelen. Bij de derde vrouw was een kind vermoord door een onbekende. Zij was nog niet zover dat zij de dader kon vergeven, maar ze zei:” Ik voel dat ik die kant uit ga. Ik kan niet anders”

Deze indrukwekkende getuigenissen helpen mij om in mijn eigen leven over gevoelens van frustratie, ergernis heen te stappen. Maar dan gaat het om kleine zaken. Zal ik het ook kunnen als het om iets heel ergs gaat?

Maar niet alleen in ons persoonlijk leven worden we opgeroepen door Jezus en voorbeeld mensen, maar ook in grote politieke zaken is het van belang als er vergeving en verzoening mogelijke is. Dietrich Bonhoeffer, een Duitse theoloog, pleegde verzet in de oorlog, werd gevangen genomen en in april 1945 vermoord door de Nazi’s. Hij was ervan overtuigd dat haat niet werkt. Vanuit zijn christelijk geloof voelde hij dat de houding van de kerk, die in die tijd erg verdeeld was, zou moeten veranderen. Niet meer op zichzelf gericht, uit eigen lijfsbehoud, maar open en op verandering en vernieuwing gericht. (Een groot deel van de christelijke kerk ging mee het de ideeën van Hitler.) ‘We moeten positie kiezen’ zei Bonhoeffer. Hij was op zoek naar een theologie die niet academisch bleef, maar een levensbeschouwing was. Hij zag steeds scherper in, hoe alle religieuze inkleding en traditionele ballast, de weg tot verantwoordelijk leven versperde. Dat verwoordde hij prachtig in de brief aan zijn achterneefje bij diens doop. De essentie van de brief: Bidden en doen.

En dan de wijze rabbi Nathan. Hij zegt het zo: ‘Wie is de machtigste van het gehele land? Hij die genegenheid voor zijn vijand  weet te winnen.’                                                                                          

En Churchill, die al in 1946 voorstelde: ‘Ik ga nu iets zeggen wat u zal verbazen…Frankrijk en het zojuist verslagen Duitsland moeten de handen ineen slaan, om een nieuw Europa te scheppen, dat  de sporen van het nationalisme en racisme kan bedwingen’. Het maakte Churchill niet uit wat voor naam of vorm het verenigd Europa zou krijgen, zolang de materiële kracht van de onderlinge staten maar ondergeschikt was aan de gemeenschappelijke zaak.

Nog een voorbeeld: In november 1940 werd de stad Coventry als eerste gebombardeerd door de Duitsers. De hele stad stond in brand en ook de Michaëls kathedraal was volledig verwoest. Drie grote dakspijkers werden in de vorm van een kruis gevonden. Een teken….?

Na de oorlog werd zo’n kruis (Cross of Nails) aangeboden aan de stad Kiel en ook aan de stad Dresden, met de boodschap: ‘Jullie hebben ons gebombardeerd, wij jullie. Hoe gaan we verder: in haat, of proberen wij hiervandaan een beweging van vrede en verzoening op te zetten?’  Hierop is positief gereageerd en nu is er een wereldwijde beweging waar op meer dan 200 plaatsen in de hele wereld waar oorlog, verwoesting en geweld heerste, elke vrijdag gebeden wordt voor Vrede en Verzoening. Arnhem is een van de 16 plaatsen in Nederland , waar het zgn. Coventrygebed wekelijks gebeden wordt.  

Vandaag de dag staan we in Europa voor nieuwe uitdagingen, een nieuwere samenwerking in grote kwesties als klimaatbeleid, migratie, defensie enz. Dit verzoenend samenwerken, hoe moeizaam soms ook, is het gevolg van dat begin vlak na WO II. Ook de houding van Duitsland zelf, die schuld durfde te bekennen voor alle oorlogsmisdaden, draagt eraan bij dat dit ideaal gerealiseerd kon worden en dat Europese landen zonder vijandschap met elkaar kunnen leven en werken. (Jammer dat juist Engeland zich nu terugtrekt uit de samenwerking)

Als Jezus zegt: ‘hebt uw vijanden lief’, roept hij niet op tot platonische vijandliefde, maar tot nuchter verzoenend omgaan met de tegenstander, opdat er aan diens vijandschap een einde kan komen. Jezus roept zijn leerlingen op om de kringloop van haat te doorbreken, om de eerste stappen te zetten. Dat dat mogelijk is, bewijzen de voorbeelden uit het heden, maar ook uit het verleden. Laten we daar kracht uit putten om het steeds weer waar te maken, in de grote wereldvraagstukken en ook in ons eigen leven: Bidden en doen !