Jansbeek Lezing met dr Herman Kaiser

Toegang tot de lezing is p. p. €10 (met Gelrepas € 6.50).  Inclusief koffie/thee/drankje. Contant te betalen aan de entree.

Zijn onze waarden toe aan een update?.

Leestijd: 3 minuten

Het was de moeite waard voor mij om het proefschrift van onze oud burgemeester, Herman Kaiser te lezen. Vorig jaar mei was het klaar en kreeg hij zijn doctoraat, net nog geen 70 jaar.

Je denkt, een proefschrift van zo’n oudje, dat zal wel oude wijn schenken en de schuld voor de zure tijd waarin wij nu leven leggen bij social media, neo-liberalisme en woke.

Maar dan ken je Herman Kaiser niet. Hij laat zich zien als een doorwrocht denker en publieke  bestuurder die zijn zorgen heeft over wat onze samenleving in petto heeft voor toekomstige generaties.

Met plezier heb ik zijn beschrijving gelezen van leven en werken van St Augustinus, zo’n 400 na Christus. Verhelderend voor onze tijd is het onderscheid dat de kerkvader aanbrengt tussen de hemelse stad (Jeruzalem) en de aardse stad (Babylon). Het buitenaardse ideaal en de gemankeerde wereld.  Tussen Zijn in eeuwigheid en tijdelijk leven. Met de vredestafel als model om die twee te verbinden.

God is liefde, zegt Augustinus. En de mens, geschapen naar zijn evenbeeld is daarom ook liefde. Die liefde, als natuurlijk aanwezig, drijft de mensheid naar vrede. Ja, alle mensen deugen. Maar voor vrede is gerechtigheid nodig. De vraag die de kerkvader toen al stelde is welke ordening de samenleving nodig heeft om die vrede, gerechtigheid en liefde te realiseren. Vraag het Herman.

Zo komen we bij de politieke economie van, in ons geval, de westerse samenleving. In essentie gaat die economie over een rechtvaardige verdeling van schaarse goederen op een duurzame en eendrachtige manier.

Kaiser neemt ons mee in de ontwikkeling van het denken daarover, van de onzichtbare hand van Adam Smith (1776) tot  het politiek liberalisme van John Rawls (1971). Dan lees je een zin als: “De basisstructuur van de samenleving wordt niet door de staat gemaakt, maar door de samenleving zelf, waarvan de politiek een onderdeel is.” Hoe dan? Een vraag voor Herman.

De maatschappelijke ordening in het naoorlogse Duitsland dient als voorbeeld om die vraag uitgebreid te beantwoorden. De zoektocht van toen is nog even geldig als vandaag: is een ordening mogelijk, waarin individuele vrijheid en economische concurrentie samengaan met de menselijke waardigheid? Weer een vraag voor Herman.

Herman is bij uitstek hoeder van de menselijke waardigheid met als fundament de liefde van God. Maar hij wil dat praktisch terug zien in zorg voor o.a. vrijheid, diversiteit, bestaanszekerheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Politiek economisch wil dat nogal eens botsen met ambities die moraliteit en zorg voor het geheel voorbij gaan.

Kaiser zou Kaiser niet zijn als hij zijn katholieke wortels geen plek zou geven. Hij ziet in het katholieke sociale denken een mogelijkheid om de vredestafel van Augustinus te verbinden met het project Europa. De liefde van God met de politiek van de mens. Het individu dat er ten volle mag zijn in welke verschijning ook met de toekomst van heel de mensheid en alle levende wezens. Dat is deel 3 van zijn thesis.

Waarom zou de Kerk zich met politiek bemoeien? Waarom geeft Kaiser deze lezing? De kerk vindt het haar verantwoordelijkheid om de wereld, individueel en collectief, een spiegel voor te houden vanuit het gebod van de liefde. De liefde is de kern van het sociale denken van de Kerk.

Augustinus leefde in de chaos van het Romeinse verval. Wij leven nu in de chaos van een meervoudige crisis. Niet alleen de democratie staat op het spel, ook de leefbaarheid van onze woonplaats. Angst kan de liefde verstikken.

Je zou misschien kunnen zeggen: de oude orde werkt niet meer, een nieuwe orde is nog niet aanwezig. Dat is wat de chaos ons vertelt. Kaiser vraagt terecht: “Is het katholieke sociale denken nog van deze tijd? Moet het bijgesteld worden?” Wellicht moet het op andere leest geschoeid worden, niet katholiek exclusief maar ecologisch inclusief.

Eigenlijk lijkt Kaiser ons één ding te willen vertellen: “De vrijheid van de mens is alleen geborgd als diezelfde mens ook zorg voor het geheel heeft.” Als geschapen naar Zijn beeld is dat voor de mens een reële mogelijkheid. Hoe vertalen we dat in menselijke en democratische waarden en hoe kunnen die tot uiting komen in de manier waarop we die in de samenleving vormgeven? Heeft katholiek sociaal denken de sleutel? Vraag het Herman.

Het proefschrift is hier te lezen.

Meer over Herman Kaiser op Wikipedia,  RKK.nl, Nieuw Wij en Hijman Boekhandel.

Deze tekst is geschreven door van Zanten, pr en communicatie Jansbeek ekklesia.